IZAZOVI U UPRAVLJANJU ZDRAVSTVENIM KADROVIMA U PROCESU OSTVARIVANJA UNIVERZALNE POKRIVENOSTI ZDRAVSTVENOM ZAŠTITOM U ANGOLI
Sažetak
Uvod: Upravljanje ljudskim resursima u zdravstvu je od suštinskog značaja za postizanje univerzalne pokrivenosti zdravstvenom zaštitom, posebno u zemljama koje se suočavaju sa značajnim strukturnim izazovima, kao što je Angola.
Cilj: Ova studija ima za cilj da opiše izazove u upravljanju zdravstvenim kadrom koji se javljaju u procesu ostvarivanja univerzalne pokrivenosti zdravstvenom zaštitom u Angoli.
Materijali i metode: Izvršen je narativni pregled literature zasnovan na sekundarnim izvorima, uključujući naučnu literaturu i zvanične izveštaje objavljene na engleskom i portugalskom jeziku u periodu od 2019. do 2023. godine. Podaci su prikupljeni i iz dokumenata nacionalnih i međunarodnih zdravstvenih organizacija, sa fokusom na statistiku stanovništva, zdravstvene indikatore i informacije o zdravstvenom kadru.
Rezultati: Angola ima više od 36,7 miliona stanovnika, a projekcije pokazuju da bi se taj broj mogao udvostručiti do 2050. godine. Stopa pokrivenosti uslugama zdravstvene zaštite iznosi približno 45%, što znači da oko 20 miliona ljudi nema osnovni pristup zdravstvenoj zaštiti. Kada je reč o zdravstvenim indikatorima, 15% stanovništva ima katastrofalne zdravstvene troškove, a 30% živi u ekstremnom siromaštvu. Očekivani životni vek pri rođenju je 62,1 godina (2021.). Incidencija tuberkuloze dostigla je 339 slučajeva na 100.000 stanovnika, u 2023. godini, dok je incidencija malarije iznosila 235,9 slučajeva na 1.000 stanovnika, u 2022. godini. Smrtnost dece mlađe od pet godina iznosila je 66,87 na 1.000 živorođene dece, a neonatalna smrtnost je bila 26,03 na 1.000 živorođene dece, u istoj godini. Maternalna smrtnost iznosila je 221,9 na 100.000 živorođenih beba, u 2020. godini. Glavni uzroci smrti u 2021. godini su bile respiratorne infekcije, malarija i tuberkuloza. Očekuje se da će do 2025. godine, 1,6 miliona ljudi više imati bolje zdravstveno stanje, a 2,7 miliona više će biti pokriveno uslugama osnovne zdravstvene zaštite, u poređenju sa 2018. godinom. Godine 2021, nacionalna zdravstvena mreža sastojala se od 6.930 ustanova (3.162 javnih i 3.768 privatnih zdravstvenih ustanova) i više od 100.000 zdravstvenih radnika, uključujući 7.716 lekara, 51.216 medicinskih sestara i 12.177 tehničara. Gustina raspoređenosti zdravstvenog kadra na 10.000 stanovnika je bila: 2,48 lekara, 16,45 sestara i 3,91 tehničar.
Zaključak: Univerzalna pokrivenost zdravstvenom zaštitom u Angoli ne može se postići bez značajnih i stalnih ulaganja u obučavanje, zadržavanje i pravičnu raspodelu zdravstvenih radnika. Neophodno je obezbediti prisustvo ovih stručnjaka u urbanim i ruralnim područjima, kao i u ekonomski ugroženim regionima. Jačanje upravljanja ljudskim resursima je od ključnog značaja za rešavanje zdravstvenih i društvenih izazova u zemlji.
Reference
World Health Organization. Global strategy on human resources for health: workforce 2030. Geneva: WHO; 2016.
World Health Organization. Health workforce: overview and projection 2030. Geneva: WHO; 2020.
International Centre on Nurse Migration. Sustain and retain in 2022 and beyond: the global nursing workforce and the COVID-19 pandemic. Geneva: ICNM; 2022.
World Health Organization. State of the world’s health workforce: 2022. Geneva: WHO; 2022.
World Health Organization. Health and care workforce in Europe: time to act. Copenhagen: WHO Regional Office for Europe; 2022.
Sousa A, Craveiro I. Migration of health workers: the WHO code of practice and the global economic crisis. Hum Resour Health. 2022;20(1):4. doi: 10.1186/s12960-022-00727-1.
Sousa A, Scheffler RM, Nyoni J, Boerma T. A comprehensive health labour market framework for universal health coverage. Bull World Health Organ. 2013;91(11):892-4. doi: 10.2471/BLT.13.118927.
World Health Organization. Angola: country profile. Geneva: WHO; 2025 [cited 2025 Apr 15]. Available from: https://data.who.int/countries/024
Ministério da Saúde (Angola). Plano Nacional de Desenvolvimento Sanitário 2012–2025: relatório final da Comissão Multissectorial. Luanda: Ministério das Finanças; 2014 [cited 2025 Apr 15]. Available from: https://admin.mat.gov.ao/uploads/relatorio_final_comissao_multissectorial_pnds_200663155760b0a64397ffa_22f23d9be1.pdf
Macosso TDMM, Macosso APZ, Costa MC, Gregório J. Exploratory study on municipalization of health in Angola: characterization of human resources for health staffing and health units’ managers’ profile in healthcare services and training institutions of Cabinda Province. Biomed Biopharm Res. 2022;19(1):3-18. doi: 10.19277/bbr.19.1.274.
Direção Nacional de Saúde Pública (Angola). Plano Estratégico Nacional das Doenças Tropicais Negligenciadas (PEN-DTNs) 2021–2025. Luanda: Ministério da Saúde; 2022 [cited 2025 Apr 15]. Available from: https://espen.afro.who.int/system/files/content/resources/Angola_Plano_Estrategico_DTNs_2021_2025.pdf
Instituto Nacional de Estatística (Angola). Anuário Estatístico Sanitário 2021. Luanda: INE; 2024 [cited 2025 Apr 15]. Available from: https://ine.gov.ao/Arquivos/arquivosCarregados//Carregados/Publicacao_638375138220811576.pdf
World Health Organization. Human resources for health: data and statistics for the WHO African Region. Brazzaville: WHO Regional Office for Africa; 2025 [cited 2025 Apr 15]. Available from: https://aho.afro.who.int/data-and-statistics/af
World Health Organization. The state of the health workforce in the WHO African Region, 2021. Brazzaville: WHO Regional Office for Africa; 2021. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.
Japan International Cooperation Agency. Data collection survey on the health system in Angola. Tokyo: TA Networking Corporation, Samauma Consulting LLC; 2021 [cited 2025 Apr 15]. Available from: https://openjicareport.jica.go.jp/pdf/1000045911.pdf
Macaia D, Lapão LV. The current situation of human resources for health in the province of Cabinda in Angola: Is it a limitation to provide universal access to healthcare? Hum Resour Health. 2017;15(88). doi: 10.1186/s12960-017-0255-7.
